Schorzenie o ciekawym skrócie SIBO w ostatnim czasie zyskało dużą popularność. Interesują się nim lekarze oraz dietetycy, gdyż zdaje się, że jest rozpoznawane co raz częściej. Istnieją różne opinie na temat diagnozy oraz leczenia. Na czym tak naprawdę polega SIBO i z jakimi problemami muszą się zmagać osoby z tą przypadłością?

Definicja

SIBOS (small intestinal bacterial overgrowth syndrome) – charakteryzuje się zbyt dużym wzrostem bakterii w jelicie cienkim i/lub ich nietypowym rodzajem. Przerost bakterii w jelicie cienkim przekracza ilość 105. Uważane jest za najczęstszą przyczynę problemów jelitowych. Objawia się głównie wzdęciami i gazami oraz często towarzyszy chorobom autoimmunologicznym i chorobom jelit. Na SIBO cierpi około 33% osób cierpiących na nawracające biegunki, 50% chorych na Hashimoto oraz nawet 66% osób chorych na celiakię. Choroby, które również wiążą się z większym ryzykiem wystąpienia SIBO to: zapalenie trzustki, zespół jelita drażliwego, choroba Leśniowskiego-Crohna i trądzik różowaty. W grupie ryzyka są także: osoby starsze, alkoholicy, osoby zażywające IPP (inhibitory pompy protonowej) [1,3]. Badania z 2018 roku pokazują, że otyłość jest niezależnym czynnikiem ryzyka i wiąże się z 11-krotnym wzrostem występowania SIBO. Jednak dokładny mechanizm nie jest wyjaśniony [7]. SIBO często jest spowodowane więcej niż jednym czynnikiem. Może przechodzić od postaci bezobjawowej do postaci o bardzo niespecyficznych objawach. W niektórych przypadkach może prowadzić do zespołu złego wchłaniania [4].

Objawy

Zespół przerostu bakteryjnego w jelicie cienkim może przejawiać się na różne sposoby w zależności czym jest spowodowane (lub z jaką chorobą się wiąże). Możliwy jest bezobjawowy przebieg lub znaczne podobieństwo do zespołu jelita drażliwego (IBS).

Objawy, które łączą SIBO z IBS to:
  • Bóle brzucha
  • Wzdęcia
  • Biegunka
  • Dyskomfort w jamie brzusznej.
Objawy SIBO dzielą się na:
Podstawowe:
  • Anemia
  • Przewlekła biegunka
  • Biegunka tłuszczowa
Rzadkie:
  • Bóle brzucha
  • Utrata masy ciała
  • Hipoalbuminemia
  • Ataksja
  • Krzywica
  • Zaburzenia troficzne
  • Niedowidzenie nocne
  • Wzdęcia
  • Gazy w przewodzie pokarmowym
Ogólne:
  • zapalenie ścięgien
  • artretyzm
  • stwardnienie guzowate
  • zapalenie wątroby
  • stłuszczenie wątroby
  • rumień
  • zapalenie nerek

Często jednak przebieg tego schorzenia jest cięższy i mogą pojawić się: oznaki złego wchłaniania (utrata masy ciała, niedożywienie, stolce tłuszczowe), choroby skóry (trądzik różowaty), bóle stawów, niedokrwistość (mikrocytarna, normocytarna lub makrocytarna), uszkodzenie wątroby, tężyczka, choroby kości, hipokalcemia (niedobór wapnia) spowodowana niedoborem witaminy D, polineuropatie (zespół objawów wynikających z uszkodzenia wielu nerwów obwodowych) związane z niedoborem witaminy B12. SIBO może być również przyczyną niewydolności jelit. SIBO zaburza trawienie i wchłanianie w przewodzie pokarmowym, co podejrzewane jest o wystąpienie stanu zapalnego w organizmie. Wpływa na morfologię oraz funkcje układu pokarmowego. Może powodować powikłania ogólnoustrojowe (np. anemię, osteoporozę) [1,5].

Jelito cienkie dietetykpostudiach.pl

Na czerwono zaznaczone jest jelito cienkie

 Diagnoza SIBO

Diagnostyka SIBO opiera się na testach oddechowych, a najbardziej popularne są testy wodorowe. Używamy ich do diagnozy: SIBO (test z laktulozą/glukozą), nietolerancji laktozy, złego wchłaniania fruktozy, sorbitolu czy sacharozy. Przydatne są także przy rozpoznawaniu złego wchłaniania i niedoboru węglowodanów.  Wodorowe testy oddechowe są bezpieczne, pozwalają na natychmiastowe odczytanie wyniku oraz ich skuteczność potwierdzona jest badaniami klinicznymi.

Wodorowy test oddechowy z laktulozą jest preferowanym testem do wykrywania SIBO. Rozpoczyna się sprawdzeniem poziomu wodoru w powietrzu wydychanym na czczo. Dzięki temu możemy określić jaki jest podstawowy poziom wydzielania wodoru u danego pacjenta.

Ilość wydychanego wodoru określa aktywność i ilość bakterii beztlenowych bytujących w naszych jelitach. Prawidłowa liczba bakterii w jelicie cienkim wynosi 10– 105, a w jelicie grubym sięga liczby 1014. Prawidłowa ilość oraz rodzaj bakterii bytujących w jelitach są ściśle związane ze stanem zdrowia człowieka. W SIBO ilość bakterii w jelicie cienkim przekracza 105.

W warunkach fizjologicznych (czyli w sytuacji kiedy jesteśmy zdrowi) jelito cienkie zasiedlają głównie bakterie: EnteroccocusLactobacillusBacterioidesBifidobacteriumClostridium oraz Enterobacteriaceae. Jelito grube również  zasiedlają powyższe bakterie, ale także: EscherichiaKlebsiellaPeptococcusPeptostococcusStapylococcus oraz Ruminococcus [1, 7, 8].

Wodorowy test oddechowy z laktulozą/glukozą 

Badanie wykonywane jest za pomocą specjalnego urządzenia badającego ilość wodoru w wydychanym powietrzu.

Test rozpoczyna się badaniem poziomu wydychanego wodoru na czczo – nie powinien przekraczać 10 ppm. Jeśli wartość jest wyższa, należy przerwać badanie. Wartość prawidłowa wynosi poniżej 5 ppm.

Kolejnym krokiem jest wypicie przez pacjenta roztworu z laktulozą/glukozą (substancja rozcieńczona w wodzie – około szklanka płynu do wypicia). Po wypiciu przez najbliższe 2 godziny mierzony jest poziom wydychanego wodoru. W pierwszej godzinie co 15 minut, a w drugiej co pół godziny. Całe badanie trawa do 3 godzin (w zależności od rodzaju testu).

Na SIBO wskazuje wzrost stężenia wodoru w wydychanym powietrzu na czczo (>10 ppm) oraz wczesny wzrost między poziomem na czczo  i najwyższym poziomem w  ciągu godziny od wypicia roztworu laktulozy/glukozy [1,6].

Po wypiciu odczynnika u osoby z SIBO przedostaje się on do jelita, gdzie następuje nadmierna fermentacja wypitego roztworu węglowodanowego. W wyniku czego wytwarzane są gazy (wodór, metan, dwutlenek węgla), które przedostają się z jelit do krwioobiegu. Stamtąd trafiają do pęcherzyków płucnych i w konsekwencji wydychamy je z powietrzem. A podczas badania specjalnym urządzeniem mierzony jest poziom wodoru lub metanu.

Istnieją inne badania diagnostyczne do wykrywania przerostu bakteryjnego w jelicie cienkim m. in.: badanie kałuaspiracja treści dwunastniczejbadanie LPS oraz badanie kwasów organicznych w moczu. Jednak testy oddechowe są najbardziej dostępne i najczęściej stosowane w Polsce [1,2].

Jak przygotować się do testu wodorowego?
  • Nie powinniśmy jeść nic przez 12 godzin przed testem, jedynie powinno się umyć zęby rano przed badaniem
  • Przed badaniem nie wolno palić papierosów
  • Przed badaniem i w trakcie nie wolno żuć gumy
  • Dzień przed badaniem nie spożywać: soków owocowych, mleka, kapusty, cebuli, fasoli, pora, warzyw marynowanych oraz innych produktów zawierających łatwo fermentujące węglowodany. Ostatni posiłek wieczorem przed badaniem powinien być lekkostrawny i z jak najmniejszą ilością błonnika pokarmowego.
  • Leki przyjmowane na stałe można przyjąć w dniu badania popijając wodą (oprócz środków przeczyszczających – na tydzień przed, antybiotyków oraz suplementów witaminowych)
  • 4 tygodnie przed badaniem nie należy zażywać antybiotyków

Bardzo ważne aby przestrzegać tych zasad przed wykonaniem testu oddechowego. Przy niezastosowaniu się do zaleceń, wyniki mogą wyjść nieprawidłowe (fałszywy wynik dodatni lub fałszywy wynik ujemny) [1,2,8].

Czynniki ryzyka rozwoju SIBO

Czynniki ryzyka rozwoju SIBO można podzielić na trzy główne grupy: leki, choroby przewlekłe i styl życia. Poniżej kilka czynników, które predysponują do wystąpienia SIBO:

  • IPP (Inhibiotory pompy protonowej) – hamują wydzielanie kwasu solnego w żołądku, co pozbawia nasz organizm pierwszej linii obrony przed bakteriami.
  • Antybiotyki – często niszczą korzystne bakterie w jelicie cienkim i jest ono kolonizowane przez mniej korzystne bakterie
  • Zapalenie trzustki
  • Marskość wątroby
  • Niealkoholowe stłuszczenie wątroby
  • Celiakia
  • Cukrzyca
  • Wysokie spożycie alkoholu i cukrów prostych
  • Zatrucie pokarmowe

Do wystąpienia SIBO przyczynia się nieodpowiednie pH w żołądku (zbyt wysokie), wtedy organizm traci bardzo ważną linię obrony przed bakteriami. Zmniejszona aktywność kompleksu MMC (Migrating Motor Complex – kompleks mioelektryczny) może uniemożliwiać sprawne przesuwanie się pokarmu po posiłkach i tworzyć pożywkę do rozwoju niekorzystnych bakterii. W tej sytuacji korzystne będą posiłki w większych odstępach czasowych, gdyż kompleks MMC działa dopiero po 90 minutach od zakończonego posiłku. Najlepiej będzie wtedy spożywać posiłki z 4-godzinną przerwą [1,5].

Leczenie SIBO

Leczenie SIBO polega na zmniejszeniu ilości bakterii bytujących w jelicie cienkim, odbudowaniu prawidłowej flory bakteryjnej oraz zastosowaniu odpowiedniej diety, dzięki której dowiemy się, które produkty nam szkodzą. Ważne jest też aby dowiedzieć się z jakiej przyczyny powstał przerost bakteryjny w jelicie cienkim.

Antybiotykoterapia

Leczenie rozpoczyna się przyjmowaniem antybiotyków, które maja zmniejszyć ilość bakterii w jelicie cienkim. Najbardziej popularne antybiotyki stosowane w SIBO to tetracykliny – ale doborem odpowiednich antybiotyków zajmuje się lekarz, zależnie od stanu zdrowia pacjenta oraz innych czynników.

Antybiotykiem ,,pierwszego rzutu’’ jest Xifaxan (Rifaksymina), który działa miejscowo w jelitach i jest bezpieczny w stosowaniu z innymi antybiotykami. Ma działanie selektywne, gdyż niszczy bakterie chorobotwórcze, a chroni korzystne bakterie z rodzaju Lactobacilllus. Przy postaci biegunkowej stosuje się samą Rifaksyminę. W postaci biegunkowo-zaparciowej zazwyczaj razem podawana jest Neomycyna. Natomiast w postaci zaparciowej razem z Rifaksyminą zalecany jest metronidazol [6,8].

Probiotyki

Probiotyki są żywymi mikroorganizmami, które korzystnie oddziałują na florę bakteryjną jelit. Zapobiegają biegunce związanej z antybiotykami oraz nieswoistym chorobom zapalnym jelit.

Badania pokazują, że dodanie probiotyku do terapii antybiotykowej podtrzymującej (czyli po 3-tygodniowej agresywnej antybiotykoterapii podajemy podtrzymującą dawkę antybiotyku oraz probiotyk) jest korzystne w zapobieganiu powikłaniom tego zespołu [8].

W zależności od przyczyny SIBO dobieramy różne probiotyki. Zaczynamy od probiotyków jednoszczepowych. Na początek razem z antybiotykiem zalecane jest przyjmowanie Enterolu, czyli bakterii Sacharomyces bouldarii, gdyż pełnią funkcję ochronną oraz zmniejszają biegunki.

Bakterie Lactobacillus reuteri oraz Bifidobacterium Lactis zmniejszają dolegliwości w postaci zaparciowej [8]. 

Dieta SIBO

Dieta w SIBO

Podczas leczenia SIBO ważną rolę odgrywa dieta. Najczęściej stosowanym modelem dietetycznym w tej sytuacji jest dieta low FODMAP. Inne diety również stosowane w leczeniu rozrostu bakteryjnego to: dieta SCD (Specyfic Carbohydrate Diet) oraz dieta GAPS (Gut and Psychology Syndrome Diet).

Dieta low FODMAP polega na wyeliminowaniu z diety fermentujących węglowodanów, a dokładniej: fermentujących oligosacharydów, monosacharydów, disacharydów, galaktanów i polioli. Ograniczenie pokarmów zawierających te związki zmniejsza fermentację w jelitach, a co za tym idzie objawy SIBO. Stosowanie tej diety ma udowodnione działanie w zmniejszaniu objawów oraz poprawie samopoczucia osób z przerostem bakteryjnym jelita cienkiego i nie tylko.

Podczas tej diety przed 6-8 tygodni wykluczamy większość produktów zawierających fermentujące węglowodany (w zależności od tolerancji). Pod tym czasie stopniowo wprowadzamy te produkty, najlepiej pojedynczo i sprawdzamy tolerancje na nie. Tym sposobem dowiemy się, które produkty nam nie służą i będziemy mogli ich unikać w przyszłości.

Przykładowe produkty, które zazwyczaj trzeba wykluczyć to: substancje słodzące z fruktozą, miód, suszone owoce, soki owocowe, gruszki, jabłka, mango, brzoskwinie, owoce z puszki, arbuzy, mleko krowie, owcze oraz inne produkty mleczne, buraki, szparagi, kapusta, bób, cebula, czosnek, groch, pszenica, ksylitol, awokado kalafior czy grzyby.

To tylko niektóre z produktów, które mogą powodować nadmierną fermentację w jelitach. O tej diecie w najbliższym czasie pojawi się oddzielny artykuł.

Oprócz eliminacji wielu produktów ważne są odstępy między posiłkami (około 4 godziny) aby umożliwić naszemu organizmowi (a dokładniej kompleksowi MMC) sprawniejsze oczyszczanie jelit [1,5].

 

Źródła:
  1. Dietetyka kliniczna pod redakcją naukową Mariana Grzymisławskiego; 20192.
  2. alablaboratoria.pl3.
  3. P. Ihnatowicz, E. Ptak: Masz to we krwi. Publicat4.
  4. M. Gabrielli, G. D’Angelo, T. Di Rienzo, E. Scarpellini, V. Ojetti: Diagnosis of small intestinal bacterial overgrowth in the clinical practice. Eur Rev Med Pharmacol Sci; 20135.
  5. A. Miazga, M. Osiński, W. Cichy, R. Żaba: Current views on the etiopathogenesis, clinical manifestation, diagnostics, treatment and correlation with other nosological entities of SIBO. Adv Med. Sci; 20156.
  6. M. Ruscio: Is SIBO A Real Condition? Altern Ther Health Med.; 20197.
  7. B. C. Roland, D. Lee, L. S. Miller, A. Vegesna, R. Yolken, E. Severance, E. Prandovszky, X. E. Zheng, G. E. Mullin: Obesity increases the risk of small intestinal bacterial overgrowth (SIBO). Neurogastroenterol Motil; 20188.
  8. A.R. Khalighi, M.R. Khalighi, R. Behdani, J. Jamali, A. Khosravi, Sh. Kouhestani, H. Radmanesh, S. Esmaeelzadeh, N. Khalighi7: Evaluating the efficacy of probiotic on treatment in patients with small intestinal bacterial overgrowth (SIBO) – A pilot study. India